[264] วสฺสสตสฺส วสฺสสตสฺสาติ กสฺมา เอวํ จินฺเตสิ? เตสํ สทฺเทน อุกฺกณฺฐิตฺวา, ‘‘สมาปนฺนสฺส สทฺโท กณฺฏโก’’ติ (อ. นิ. 10.72) หิ วุตฺตํฯ ตสฺมา สทฺเทน อุกฺกณฺฐิโต มหาปุริโสฯ อถ กสฺมา มา อาคจฺฉนฺตูติ น วทติ? อิทานิ ราชา น ปสฺสตีติ นิพทฺธวตฺตํ น ลภิสฺสนฺติ, ตํ เตสํ มา อุปฺปชฺชิตฺถาติ น วทติฯ

สุภทฺทาเทวิอุปสงฺกมนวณฺณนา

[265] เอตทโหสีติ กทา เอตํ อโหสิฯ รญฺโญ กาลงฺกิริยทิวเสฯ ตทา กิร เทวตา จินฺเตสุํ – ‘‘ราชา อนาถกาลงฺกิริยํ มา กโรตุ, โอโรเธหิ พหูหิ ธีตูหิ ปุตฺเตหิ ปริวาริโตว กโรตู’’ติฯ อถ เทวิํ อาวฏฺเฏตฺวา ตสฺสา เอวํ จิตฺตํ อุปฺปาเทสุํฯ ปีตานิ วตฺถานีติ ตานิ กิร ปกติยา รญฺโญ มนาปานิ, ตสฺมา ตานิ ปารุปถาติ อาหฯ เอตฺเถว เทวิ ติฏฺฐาติ เทวิ อิมํ ฌานาคารํ นาม ตุมฺเหหิ สทฺธิํ วสนฏฺฐานํ น โหติ, ฌานรติวินฺทนฏฺฐานํ มม, มา อิธ ปาวิสีติฯ

[266] เอตทโหสีติ โลเก สตฺตา นาม มรณาสนฺนกาเล อติวิย วิโรจนฺติ, เตนสฺส รญฺโญ วิปฺปสนฺนอินฺทฺริยภาวํ ทิสฺวา เอวํ อโหสิ, ตโต มา รญฺโญ กาลงฺกิริยา อโหสีติ ตสฺส กาลงฺกิริยํ อนิจฺฉมานา สมฺปติ คุณมสฺส กถยิตฺวา ติฏฺฐมานาการํ กริสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อิมานิ เต เทวาติอาทิมาหฯ ตตฺถ ฉนฺทํ ชเนหีติ เปมํ อุปฺปาเทหิ, รติํ กโรหิฯ ชีวิเต อเปกฺขนฺติ ชีวิเต สาเปกฺขํ, อาลยํ, ตณฺหํ กโรหีติ อตฺโถฯ

เอวํ โข มํ ตฺวํ เทวีติ ‘‘มยํ โข, เทว, อิตฺถิโย นาม ปพฺพชิตานํ อุปจารกถํ น ชานาม, กถํ วทาม มหาราชา’’ติ ราชานํ ‘‘ปพฺพชิโต อย’’นฺติ มญฺญมานาย เทวิยา วุตฺเต – ‘‘เอวํ โข มํ, ตฺวํ เทวิ, สมุทาจราหี’’ติอาทิมาหฯ ครหิตาติ พุทฺเธหิ ปจฺเจกพุทฺเธหิ สาวเกหิ อญฺเญหิ จ ปณฺฑิเตหิ พหุสฺสุเตหิ ครหิตาฯ กิํ การณา? สาเปกฺขกาลกิริยา หิ อตฺตโนเยว เคเห ยกฺขกุกฺกุรอชโคณมหิํสมูสิกกุกฺกุฏอูกามงฺคุลาทิภาเวน นิพฺพตฺตนการณํ โหติฯ